Dr. Öğr. Üyesi Erdoğan ULUDAĞ

 

          Ninniler halk şiirinde anonim eserlerdendir.  Annelerin süt emen çocuklarını uyutmak için bir ezgi eşliğinde söyledikleri, belli bir bestesi olmayan manzum ve mensur sözlerdir. Manzum olanlar genellikle tek dörtlükten oluşur.

          Ninni çocuk emzirilip kundaklandıktan sonra, salıncakta, kucakta veya beşikte sallanılıp uyutulmaya çalışılırken tizden pese doğru söylenen bir ezgidir. Çocuğun ağlamasının durması veya uyuması ile son bulur.  Çoğunlukla 8’li ve 11’li hece vezni ile söylenir. Bu ezgiler sözleriyle değil ritimleriyle çocukları etkilemektedir. Genellikle dört mısralık bir bütün teşkil eden ninnilerin sonu bir bakıma nakarat özelliği gösteren “ninni yavrum ninni”, “uyusun da büyüsün ninni”,  “hu, hu, hu, hu” veya  “e, e, e, e”  vb. sözlerle biter. Bebeğini beşikte, ayağında ve kucağında uyutmaya çalışan anne, belli bir kalıba ve şarta bağlı kalmaksızın o günkü ruh haline göre, olmasını arzu ettiği dileklere yer verir.

          Erzincan’da annelerin bebekleri için söyledikleri ninnilerin özel bir söyleniş şekli vardır. Erzincan’da ninni;  ‘Ello’, ‘Elo’, ‘Nenni’, ‘Eyler, eyler’ gibi isimlerle anılır (Kara, 1980).

 

Erzincan’da söylenen ninnilerden bazıları şunlardır:

 

Hu dervişler, dervişler

Hak yoluna ermişler

Bir fırın ekmek yemişler

Daha da yok mu demişler.

Hu… hu… hu…

 

Eyler diyem beşiğe

Beyler konar eşiğe

Kuru kulaklarım

Yaman sesin işitmeye.

 

Eyler diyem uyuyasan

Küçücüksün büyüyesen

Sen bir küçük bebeksin

Dert bela görmeyesen.

 

Eylerin sesi gelir

Yatar uykusu gelir

Uzak uzak yollardan

Ahan emisi gelir.

 

Hu hu hu hu kuşu

Çıkamıyor yokuşu

Çalı çırpı yuvası

Akşama mama getir

 

Kızımın bey babası.

Hu hu hu sana

Altın tasta su sana

Benim güzel yavrum

 

Uyusana…

Hu hu Allah bir Allah

Sen uykular ver Allah

Oğlum büyüsün İnşallah

 

Herkes desin maşallah.

Nenni der uyuturum

Sallarda büyütürüm

Yavrumun gömleğini

 

Gül dalında kuruturum.

E e e diyem uyuyasan

Nenni diyem büyüyesen

Kalka anne baba diyesen

 

Nenni benim yavruma nenni.

Nenninin nesi gelir

Yatmış uykusu gelir

Uzak uzak yollardan

 

Yavrumun sesi gelir.

Benim kızım uyusun ninni

Uyusun büyüsün ninni

Kuşlar yuvaya dönmeden

 

Babası gelecek şimdi

Uyuşunda büyüsün ninni

Tıpış tıpış yürüsün ninni.

Dandini dandini dastana

 

Danalar girmiş bostana

Gitsin yavrum çıkarsın

İki karpuz koparsın

Biri annesine, biri babasına

 

Kabukları kalsın halasına.

Dandini dandini don ister

Annesinden don ister

Basma donu beğenmez

 

Kadife pantolon ister.

Nenni demek ne demek

Şeker ile bal yemek

Şekerden baldan tatlı

 

Yavruma nenni demek.

Yağmura kurdum salıncak

Çarşıdan aldım oyuncak

Şimdi baban gelecek

 

Çabuk uyu yumurcak ninni.

Çaya vardım çay susuz

Çayır kurdum yaylasız

Benim yavrum pek huysuz

 

Ninni yavrum ninni.

Dandini dandini dandinsin

Camilerde kandilsin

Bahçelerde sümbülsün

 

Uyuşunda yavrum büyüsün

Yüzünü güller bürüsün.

Nenni diyem beşiğine

Güneş değdi eşiğine

 

Büyüdüğünü görende

Gül serem beşiğine

Uyuşunda büyüsün ninni

Tıpış tıpış yürüsün ninni.

 

Ninni dağların eteği ninni

Bura aslanlar yatağı ninni

Anasının dert ortağı ninni

Uyuşunda büyüsün ninni.

 

Kirpikleri nergis çiçeği

Kaşları katip kalemi

Annesinin tek meleği

Uyusun yavrum ninni.

 

Ninni derim beşiğe

Hızır gelsin işine

Ulu devlet başına

Uyusun yavrum ninni.

 

Kargaların odası

Samanlıktır yuvası

Gel kızımın babası

Getir lokum maması.

 

Nenni derim yavrum sana

Değmesin dilim sana

Seher bülbülü gibi

E.. e.. e.. e.. e.. e.. e…

 

Uyusunda büyüsün yavrum ninni

Koşa koşa yorulsun ninni

Büyüsünde okusun ninni

Benim oğlum anasına

 

Babasına baksın ninni.

Nenni demek ne demek

Şeker ile bal yemek

Şekerden baldan tatlı

 

Yavruma nenni demek.

Uyandı oğlan a dostlar ninni

Haydi gidin hoş hoşlar ninni

Benim oğlum uyuyacak şimdi

 

Gülüşmeyin hanımlar ninni

E.. e.. e.. e.. e.. e..

Neni desen dağlar uyur

Dağlarda laleler büyür

 

Benim yavrum şimdi uyur

E.. e.. e.. e.. e.. e..

Beşiğini devirirsin ninni

Erliğini bilirsin ninni

 

Tanrı korusun hu hu

Sen yavrumun ilkisin ninni.

Oğlum beyler beyidir ninni

Beyler elin beyidir ninni

 

Kırk kız kurban olsun ninni

Oğlum yürek beyidir hu hu.

Ninnilerin babası

Şeker getir babası

 

Ben yavruları uyutacam

Ninnilerle büyütecem

Uyu yavrum uyu ninni.

Ninni desem nihal olur

 

Gül açılır bahar olur

Ben oğluma gül demem

Gülün ömrü az olur

Ninni desem yaraşır

 

Oğlu has bahçeyi dolaşır

Has bahçenin kötü kızları

Benim oğluma bulaşır ninni.

Nenni diyem yatasın

 

Uykulara batasın

Eğer uykuların yok ise

Satın alam yatasın

Yarın büyük adam olasın.

 

Eyler diyem uyuyasan

Küçücüksen yürüyesen

Baban sana kalik getirsin

Giyine de yürüyesen.

 

Hu hu hu kuşu

Derelerde su kuşu

Çalılıkta yuvası

Gaga getir babası.

 

Kızım kızım kızgeci

Kızıma verin yüz keçi

Kızım kızım kızağa

Kızımı vermem uzağa

 

Kızıma dünür gelsin

Keleriçli Boz Ağa.

 

---

REFERENCES/KAYNAKÇA

 

BAYRAKTAR, M. (1994). Kültürel Yönleri ile Anam Babam Erzincan, Aydoğdu Ofset,  Ankara.

DİLÇİN, C. (1999). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay. Ankara.

ELÇİN, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş,  Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

GÜZEL, A. ve TORUN, A. (2003). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı,  Akçağ Yay. Ankara

KARA, R. (1980). Erzincan ninnileri, Erzincan Mengüceli Dergisi, 1 (7), 10-11.

KOMİSYON (2004). Erzincan, Üzümlü (Cimin), Doğu Yay. Erzincan.

KURNAZ, C. (2006). Eski Türk Edebiyatı, Bizim Büro Yay. Ankara.

MACİT, M. ve SOLDAN, U. (2017). Edebiyat Bilgi ve Teorileri El Kitabı, Grafiker Yay. Ankara.  

SARIÇİÇEK, F. (2008). Her Yönüyle Karakaya (Keleriç), Karakaya Belediyesi Yay., Erzincan

UÇAR, M. (1998). Erzincan Örf ve Adetlerimizden Bir Demet, Erzincan Belediyesi Yay.